Sức khỏe và hệ thống y tế ở Đông Nam Á: SỰ ĐA DẠNG VÀ DỊCH CHUYỂN
Tóm tắt
Đông Nam Á là khu vực vô cùng đa dạng về xã hội, kinh tế và chính trị tại mỗi quốc gia cũng như trên toàn khu vực. Sự đa dạng này được định hình bởi lịch sử, vị trí địa lý và vai trò là đầu mối giao dịch thương mại, trung chuyển hàng hóa và dịch vụ. Những yếu tố này không chỉ góp phần phân hóa tình trạng sức khỏe của những người dân trong khu vực, mà còn tạo nên sự đa dạng cho các hệ thống y tế của các quốc gia trong khu vực. Sự phát triển kinh tế nhanh chóng nhưng không đồng đều, đi kèm với tỷ lệ dịch chuyển dân số và dịch tễ học khác nhau đã làm gia tăng chênh lệch tình trạng sức khỏe và tạo ra những thách thức y tế công cộng to lớn đối với hệ thống y tế của các quốc gia, nhất là đối với việc kiểm soát những bệnh truyền nhiễm mới xuất hiện và sự gia tăng của các bệnh không truyền nhiễm ở người cao tuổi. Khi trong khu vực những hình thái chăm sóc y tế mới đang được hình thành như tự chủ hóa hệ thống y tế công (chính phủ sở hữu nhưng vận hành theo các nguyên tắc tự chủ và có sự tham gia của lĩnh vực y tế tư nhân) và các cơ chế tài chính nhằm đạt được độ bao phủ toàn dân, vẫn có những bài học cơ bản về cải cách và phân quyền hóa hệ thống y tế. Những thách thức mới nổi lên cùng với sự gia tăng thương mại trong các dịch vụ y tế, sự di cư của nhân lực y tế, và y tế du lịch. Nằm giữa hai nền kinh tế lớn mới trỗi dậy là Trung Quốc và Ấn Độ, các quốc gia trong khu vực đang nỗ lực để tạo ra một bản sắc chung cho khu vực, bất chấp sự đa dạng của các quốc gia, nhằm tìm ra những giải pháp phù hợp và hiệu quả cho những thách thức y tế trong khu vực. Trong số đầu tiên của loạt sáu bài về sức khỏe ở Đông Nam Á, chúng tôi xin giới thiệu đến độc giả một bức tranh tổng quan về những thay đổi dân số và dịch tễ học chính trong khu vực, những thách thức mà các hệ thống y tế đang phải đương đầu, và thu hút mối quan tâm của độc giả tới khả năng hợp tác khu vực trong lĩnh vực y tế.
Từ khóa
Toàn văn:
PDF (English)##submission.citations##
Population Reference Bureau. World population data sheet 2009. http://www.prb.org/pdf09/09wpds_eng.pdf (accessed Mar 11, 2010).
Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the UN Secretariat. World population prospects: the 2008 revision highlights. New York, NY, USA: United Nations, 2009. http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/ wpp2008_highlights.pdf (accessed Nov 22, 2010).
Statistics Singapore. Key annual indicators. http://www.singstat.gov. sg/stats/keyind.html#popnarea (accessed Mar 11, 2010).
UN Statistics Division. Social Indicators. http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/socind/lit eracy.htm (accessed Mar 11, 2010).
WHO. World Health Statistics 2009. http://www.who.int/whosis/whostat/2009/en/index.html (accessed Nov 11, 2009).
UN Social Indicators 2009. http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/socind/he alth.htm (accessed Mar 11 2010).
UN Population Fund. State of world population 2009. http://www. unfpa.org/swp/2009/en/indicators.shtml (accessed Mar 11, 2010).
Acuin CS, Khor GL, Liabsuetrakul T, et al. Maternal, neonatal, and child health in southeast Asia: towards greater collaboration. Lancet 2011; published online Jan 25. DOI:10.1016/S0140-6736(10)62049-1.
Coker RJ, Hunter BM, Rudge JW, Liverani M, Hanvoravongchai P. Emerging infectious diseases in southeast Asia: regional challenges to control. Lancet 2011; published online Jan 25. DOI:10.1016/S0140- 6736(10)62004-1.
Dans A, Ng N, Varghese C, Tai ES, Firestone R, Bonita R. The rise of chronic non-communicable diseases in southeast Asia: time for action. Lancet 2011; published online Jan 25. DOI:10.1016/S0140-6736(10)61506-1.
Kanchanachitra C, Lindelow M, Johnston T, et al. Human resources for health in southeast Asia: shortages, distributional challenges, and international trade in health services. Lancet 2011; published online Jan 25. DOI:10.1016/S0140-6736(10)62035-1.
Tangcharoensathien V, Patcharanarumol 12 W, Ir P, et al. Health-Financing reforms in southeast Asia: challenges in achieving universal coverage. Lancet 2011; published online Jan 25. DOI:10.1016/S0140-6736(10)61890-9.
Rajaratnam JK, Marcus JR, Flaxman A, et al. Neonatal, postneonatal, childhood, and under-5 mortality for 187 countries, 1970-2010: a systematic analysis of progress towards Millennium Development Goal 4. Lancet 2010; 375: 1988-2008.
Hogan MC, Foreman KJ, Naghavi M, et al. Maternal mortality for 181 countries, 1980-2008: a systematic analysis of progress towards Millennium Development Goal 5. Lancet 2010; 375: 1609-23.
Rajaratnam JK, Marcus JR, Levin-Rector A, et al. Worldwide mortality in women and men aged 15-59 years from 1970 to 2010: a systematic analysis. Lancet 2010; 375: 1704-20.
UN Population Division. World population prospects: the 2008 revision population database. http://esa.un.org/unpp/index. asp?panel=2 (accessed June 28, 2010).
City Mayors Statistics. The largest cities in the world by land area, population and density. http://www.citymayors.com/statistics/ largest-cities- density-125.html (accessed June 22, 2010).
Leete R. Human development and urbanisation. Ethos 2008; June (World Cities Summit Issue): 88-97.
UN-Habitat. State of the World's Cities 2006/7: the Millennium Goals and Urban Sustainability. London, UK: Earthscan, 2006: 27.
Jones G, Tay Straughan P, Chan A, eds. Ultra-low fertility in Pacific Asia: trends, causes and policy issues. Abingdon, UK: Routledge, 2008.
Robinson WC, Ross JA. Family planning: the quiet revolution. In: Robinson WC, Ross JA, eds. The global family planning revolution: hree decades of policies and programs. Washington, DC, USA: The World Bank, 2007: 421-49.
Govindasamy P, Davanzo J. Ethnicity and fertility differentials in peninsular Malaysia: do policies matter? Popul Dev Rev 1992; 18: 243-67.
Costello MP, Casterline JB. Fertility decline in the Philippines: current status, future prospects. In: UN Department of Economic and Social Affairs Population Division. Completing the fertility transition. http://www.un.org/esa/population/publications/ completingfertility/completingfertility.htm (accessed Aug 5, 2010).
UN Educational, Scientific and Cultural Organisation. Regional overview: east Asia and the Paci?c. h t t p : / / u n e s d o c . u n e s c o . o r g / images/0018/001866/186631e.pdf (accessed Aug 6, 2010).
Cleland J. Education and future fertility trends, with special reference to mid-transitional countries. In: UN Department of Economic and Social A?airs Population Division. Completing the fertility transition.h t t p : / / w w w . u n . o r g / e s a / p o p u l a t i o n /publications/completingfertility/completingfertility.htm (accessed Aug 5, 2010).
Skeldon R. The future of labor migration in Asia: patterns, issues, policies. Research and Seminars, October 1998. http://migration. ucdavis.edu/rs/more.php?id=58_0_3_0 (accessed June 28, 2010).
Chavez JJ. Social policy in ASEAN: the prospects for integrating migrant labour rights and protection. Glob Soc Policy 2007; 7: 378.
Abella M. Social issues in the management of labour migration in Asia and the Pacific. UN Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. Asia Pac Popul J 2005; 20: 61-86.
Population Reference Bureau. Graphics bank: aging, speed of aging in selected countries. http://www.prb.org/Home/Publications/ GraphicsBank/Aging.aspx (accessed Jan 14, 2010).
Zoubanov A. Population ageing and population decline: government views and policies. Paper prepared for the Expert Group Meeting on Policy Responses to Population Ageing and Population Decline; New York, NY, USA; Oct 16-18, 2000.
Atoh M, Kandiah V, Ivanov S. The second demographic transition in Asia? Comparative analysis of the low fertility situation in east and south-east Asian countries. Jpn J Popul 2004; 2: 42-75.
Mujahid G. Population ageing in east and southeast Asia: current situation and emerging challenges. Bangkok, Thailand: UN Population Fund, 2002. http://asiapaci?c.unfpa.org/webdav/site/asiapaci?c/shared/ Publications/2006/papers%20in%20pop%20agening%20no.%201%20(2006).pdf (accessed Feb 7, 2010).
Mertens TE, Low-Beer D. HIV and AIDS: where is the epidemic going? Bull World Health Organ 1996; 74: 121-29.
Chropapawon C, Porapakkham Y, Sablon O, Panjajaru R, Jhantharatat B. Thailand's national death registration reform: verifying the causes of death between July 1997 and December 1999. Asia Pac J Public Health 2005; 17: 110-16.
Killmarx Ph, Palanuvei T, Limpakarnjanarat K, Chitarakorn A, St Louis ME, Mastro TD. Seroprevalence of HIV among female sex workers in Bangkok: evidence of ongoing infection risk after the "100% condom program" was implemented. J Acquir Immune De?c Syndr 1999; 21: 313-16.
Lybecker KM, Fowler E. Compulsory licensing in Canada and Thailand: comparing regimes to ensure legitimate use of the WTO rules. J Law Med Ethics 2009; 37: 222-39.
Thanawuth N, Chongsuvivatwong V. Late HIV diagnosis and delay in CD4 count measurement among HIV-infected patients in Southern Thailand. AIDS Care 2008; 20: 43-50.
Raguenaud ME, Isaakidis P, Zachariah R, et al. Excellent outcomes among HIV+ children on ART, but unacceptably high pre-ART mortality and losses to follow- up: a cohort study from Cambodia. BMC Pediatr 2009; 9: 54.
WHO. Preventing diseases through healthy environments. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2006.
Kovat RS, Bouma MJ, Hajat S, Worrall E, Haines A. El Ni#o and health. Lancet 2003; 362: 1481-89.
ASEAN Secretariat. Implementing the road map for an ASEAN community 2015. Annual report 2008-2009. Jakarta, Indonesia: ASEAN Secretariat, 2009.
United States Geological Survey. Earthquake glossary: ring of fire. 2009. http://earthquake.usgs.gov/learn/glossary/?term=Ring%20 of %20Fire (accessed Aug 12, 2010).
Awang MB, Jaafar AB, Abdullah AM, et al. Air quality in Malaysia: impacts, management issues and future challenges. Respirology 2000; 5: 183-96.
Tacconi L. Fires in Indonesia: causes, costs and policy implications. Jakarta, Indonesia: Center for International Forestry Research, 2003.
Brauer M, Jamal HH. Indonesian fires: crisis and reaction. Environ Sci Technol 1998; 32: 404a-07a.
Frankenberg E, McKee D, Thomas D. Health consequences of forest fires in Indonesia. Demography 2005; 42: 109-29.
Emmanuel SC. Impact to lung function of haze from forest fires: Singapore's experience. Respirology 2000; 5:
-82.
Mott JA, Mannino DM, Alverson CJ, et al. Cardio respiratory hospitalizations associated with smoke exposure during the 1997 Southeast Asian forest fires. Int J Hyg Environ Health 2005; 208: 75-85.
Reiter P. Climate change and mosquito-borne disease. Environ Health Perspect 2001; 109: 141-61.
Patz JA, Campbell-Lendrum D, Holloway T, Foley JA. Impact of regional climate change on human health. Nature
; 438: 310-17.
Tangcharoensathien V, Hanvoravongchai P, Pitayarangsarit S, Kasemsup V. Health impacts of rapid economic change in Thailand. Soc Sci Med 2000; 51: 789- 807.
Phua KH. Comparative health care financing systems, with special reference to east Asian countries. Res Healthc Financ Manage 1999; 5: 113-33.
Phua KH, Chew AH. Towards a comparative analysis of health systems reforms in the Asia-Pacific region. Asia Pac J Public Health 2002; 14: 9-16.
Waters H, Saadah F, Pradhan M. The impact of the 1997-98 East Asian economic crisis on health and health care in Indonesia. Health Policy Plan 2003; 18: 172-81.
Chang SS, Gunnel D, Sterne JA, Lu TH, Cheng AT. Was the economic crisis 1997-1998 responsible for rising suicide rates in east/southeast Asia? A timetrend analysis for Japan, Hong Kong, S. Korea, Taiwan, Singapore and Thailand. Soc Sci Med 2009; 68: 1322.
Singh AR, Patel M. Children and the economic crisis. Glob Soc Policy 2009; 9 (suppl): 5-9.
WHO. Promoting health and equity: evidence, policy and action-cases from the western Pacific region. Manila, Philippines: WHO Western Pacific Regional Office, 2009.
Phua KH. Privatization and restructuring of health services in Singapore. Singapore: Times Academic Press for the Institute of Policy Studies, 1991.
Barraclough S. The growth of corporate private hospitals in Malaysia: contradictions in health system pluralism. Int J Health Serv 1997; 27: 643-59.
Barraclough S. Constraints on the retreat from a welfare-oriented approach to public health care in Malaysia. Health Policy 1999; 47: 53-67.
Barraclough S. The politics of privatization in the Malaysian health care system. Contemp Southeast Asia 2000; 22: 340-59.
Preker AS, Harding A, eds. Innovations in health service delivery: the corporatization of public hospitals. Washington DC, USA: World Bank, 2003.
Phua KH. Saving for health. World Health Forum 1987; 8: 38-41.
Phua KH. The savings approach to long term care financing in Singapore. J Aging Soc Policy 2001; 13: 169- 83.
WHO. Social health insurance: selected cases from Asia and the Pacific. Manila, Philippines, and New Delhi, India: Western Pacific Regional Office and South-East Asia Regional Office for WHO, 2005.
World Bank. East Asia decentralizes: making local government work. Washington, DC, USA: World Bank, 2005.
WHO. Health in Asia and the Pacific. New Delhi, India: South-East Asia Regional Office and Western Paci?c Regional Office for WHO, 2008.
Ezzati M, Lopez AD. Measuring the accumulated hazards of smoking: global and regional estimates for 2000. Tob Control 2003; 12: 79-85.
Collin J. Global health, equity and the WHO Framework Convention on Tobacco Control. Glob Health Promot 2010; 17: 73-75.
Barraclough S, Morrow M. The political economy of tobacco and poverty alleviation in southeast Asia: contradictions in the role of the state. Glob Health Promote 2010; 17: 40-50.
Lin V. The Framework Convention on Tobacco Control and health promotion: strengthening the ties. Glob Health Promot 2010; 17: 76-80.
WHO. Pandemic influenza preparedness: sharing of influenza viruses and access to vaccines and other benefits. Report by the Secretariat, Nov 27, 2008. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2008. http://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/ EB124/B124_4- en.pdf (accessed Nov 22, 2010).